Πέτρος Ι. Ιωαννίδης [Κρήτη αρχές 20ού αι. – Αυστραλία μετά το 1960]
Για το χατήρι σου μεθώ (ταγκό) για φωνή και πιάνο, 1941
σε στίχους Μίμη Τραϊφόρου
δημοφιλές τραγούδι τυπωμένο σε εκδοτικό οίκο της Αλεξάνδρειας
Πέτρος Ι. Ιωαννίδης – Για το χατήρι σου μεθώ
Αν και γεννημένος στην Κρήτη, ο συνθέτης Πέτρος Ιωαννίδης αγαπήθηκε από τον ελληνισμό της Αιγύπτου ως Αλεξανδρινός. Σπούδασε βιολί σε ωδεία της Αθήνας. Tο 1930 εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου ίδρυσε σχολή βιολιού και πιάνου στην Ιμπραημία, την ελληνική συνοικία της πόλης. Ως μαέστρος διηύθυνε μουσικά σύνολα με τα οποία έδωσε συναυλίες και ανέβασε μουσικές παραστάσεις σε θέατρα, αίθουσες συναυλιών και κοσμικά κέντρα της Αλεξάνδρειας. Με την Αλεξανδρινή πιανίστα και σύζυγό του Ήβη Ιωαννίδου και ονομαστούς τραγουδιστές (όπως o βαρύτονος Ευάγγελος Κοντογιάννης) εμφανιζόταν με μεγάλη επιτυχία στο αλεξανδρινό Petit Trianon (ζαχαροπλαστείο-σαλόνι τσαγιού στη λεωφόρο Σάαντ Ζαγλούλ, που αποτέλεσε αγαπημένο σημείο συνάντησης των μελών της αστικής, κοσμοπολίτικης κοινωνίας της εποχής). Στον κήπο του πρωτοπαρουσίασε πολλά από τα ελαφρά τραγούδια που εμπνεύστηκε από δημοφιλείς ρυθμούς της εποχής. Τα περισσότερα από αυτά ήταν ταγκό (Εσύ είσαι για μένα, Μη ξεχνάς, Η νύχτα εκείνη, Κάποιο σου βλέμμα, Στ’ αλήθεια μην αγαπήσης, Γλυκειά Μελαχρινούλα, Τ’ ήταν τρελλά να σ’ αγαπήσω, Ποια καρδιά, Αν ξέρατε, Σας γελάμε, Θαρθής, Μάννα μας γλυκιά, Δεν ζηλεύω, Σαν απόψε, Μια γλυκειά βραδυά, Σ’ ένα Ταγκό, Πρέπει να ζήσουμε, Λίγη χαρά… λίγη συμπόνοια…, Έλεγα πως θα συνηθίσω, Αν μπορούσα, Σαν κι αυτά τα μάτια δεν είδα πουθενά, Πες μου γιατί… [Δεν θες να με πιστέψης], Γεια σου Ελλάδα), βαλς (Ζήνια μου, Καντάδα ερωτική, Χθες που φύγαν τα πουλιά), φοξ-τροτ (Ρηνάκι, Ιμπραημιώτισσα, Γύρε στη θερμή μου αγκαλιά, Λίγη Μουσική Μαέστρο) και άλλα (Το πονεμένο βιολί, Στην αγκαλιά σου, Με γελούσες).
Συνέθεσε επίσης οπερέτες. Για τη Σοφία Βέμπο και τον θίασο που είχε συγκροτήσει με τον σύζυγό της, στιχουργό και συγγραφέα Μίμη Τραϊφόρο, και την αδελφή της, ηθοποιό και χορογράφο Αλίκη Βέμπο, έγραψε την οπερέτα Ξανανθίζουν τα ρόδα. Η παρουσίασή της έλαβε χώρα στο αλεξανδρινό Θέατρο Λούνα Παρκ, σε μια περίοδο (1942-1945) κατά την οποία ο Θίασος Βέμπο έδινε παραστάσεις για το κοινό των ελληνικών παροικιών της Αιγύπτου και για τις ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής. Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά του τενόρου Βάσου Σεϊτανίδη σε μια ομιλία που δόθηκε στο πλαίσιο εκδήλωσης προς τιμήν του συνθέτη το 1948: «ο Ιωαννίδης μ’ όλο πούχει σκορπίσει ωραίους πρωτότυπους τόνους στο ελαφρό τραγούδι, μας έχει χαρίσει δείγματα δυνατής κλασικής έμπνευσης που θα μιλούσε γι’ αυτά και η πιο αυστηρή κριτική».
Αξιοσημείωτη υπήρξε και η παιδαγωγική παρουσία του συνθέτη. Δίδαξε βιολί στο Εθνικό Ωδείο Αλεξανδρείας, ενώ τις χρονιές 1954-1955 διετέλεσε συνδιευθυντής και από το 1957 διευθυντής του. Ανέλαβε επίσης τη μουσική διδασκαλία στο Μπενάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων, το Κανισκέρειο Ορφανοτροφείο Αρρένων (αντικατέστησε τον συνθέτη, μαέστρο και παιδαγωγό Σπυρίδωνα Παπασταθόπουλο μετά τη συνταξιοδότηση του τελευταίου), καθώς και στις Πατριαρχικές Σχολές.
Τα χρόνια στην Αλεξάνδρεια υπήρξαν για τον Πέτρο Ιωαννίδη δημιουργικά και ευτυχή, όμως οι συνθήκες τον εξανάγκασαν να μεταναστεύσει στην Αυστραλία, όπου και απεβίωσε. Τον πόνο για τον ξεριζωμό από τον αγαπημένο τόπο κατέγραψε στο τραγούδι Χώρα λατρευτή (σύνθεση του 1961 σε δικούς του στίχους, το οποίο τραγούδησε ο Περικλής Βάγιας): «Φεύγοντας Αίγυπτος γλυκιά, ένα έχε γεια σ’ αφήνω, κι’ ένα κομμάτι απ’ την καρδιά παντοτεινά σου δίνω/ Με ματωμένη την ψυχή ζητώ καινούργια μέρη, θα φύγω πια και αντηχεί της ξενιτειάς τ’ αγέρι/ Όπου βρεθώ χώρα χρυσή σένα θυμάμαι, ω νια με νοσταλγία περισσή ευτυχισμένα χρόνια/ Ένα σκοπό λυπητερό σου τραγουδώ με πόνο, να ευτυχήσεις θα χαρώ αυτό ποθώ και μόνο/ Ω! Χώρα λατρευτή, δυο αγάπες έχω στην καρδιά του τόπου μου κι εσένα/ Ω! Χώρα ζηλευτή με πίκρα μέσα μου βαθιά φεύγω μακριά στα ξένα».
Το τραγούδι Για το χατήρι σου μεθώ είναι ένα από τα πολυάριθμα ελαφρά τραγούδια σε ύφος ταγκό τα οποία χάρισαν στον Ιωαννίδη ευρεία αναγνώριση. Στο εξώφυλλο της παρτιτούρας αναγράφεται «Για το χατήρι σου μεθώ – Ταγκό – Στίχοι Μίμη Τραϊφόρου – Μουσική Π. Ι. Ιωαννίδη (διασκευή για πιάνο κας Ήβης Ιωαννίδου) – Έκδοσις Γεωργίου Τολμίδη, οδός Τεουφίκ Αλεξάνδρειας».
Για το χατήρι σου μεθώ
στίχοι Μίμη Τραϊφόρου
Άλλοι τα δόλια μας μεράκια
τα λησμονάμε στο κρασί
κι άλλοι γυρνάμε στα σοκάκια
σα ζαλιστούμε απ’ τη ρετσίνα τη χρυσή.
Πίνω κι’ εγώ το γιοματάρι
πίνω και γίνομαι φονιάς
και μια κιθάρα σιγοντάρει
όταν βρεθώ στο καπηλιό της γειτονιάς.
Για το χατήρι σου μεθώ
και κατεβάζω ένα βαρέλι
πίνω το σόσμα το ξανθό
και το γλυκό το κοκινέλι.
Και σα προβάλει ο αυγερινός
τα πόδια μου με κόπο σέρνω
κι ένα σκοπό σου λέω βραχνός
και στα σκαλιά σου λίγο γέρνω.
Μη με παιδεύεις πεισματάρα
αν θες να πάψω να μεθώ
αν θες ν’ αφίσω την κιθάρα
κι’ απ’ τις ταβέρνες τα βραδάκια να χαθώ.
Όταν γλυκά θα σ’ αγκαλιάζω
δεν θα μυρίζω πια κρασί
και το ποτήρι μου θα σπάσω
τη σκουριασμένη θα πετάξω τη μισή.
Για το χατήρι σου μεθώ
και κατεβάζω ένα βαρέλι
πίνω το σόσμα το ξανθό
και το γλυκό το κοκινέλι.
Και σα προβάλει ο αυγερινός
τα πόδια μου με κόπο σέρνω
κι ένα σκοπό σου λέω βραχνός
και στα σκαλιά σου λίγο γέρνω.
Κείμενο: Ναταλία Γεράκη
Ερμηνεία: Ειρήνη Καράγιαννη, τραγούδι | Απόστολος Παληός, πιάνο
Ηχοληψία: Κώστας Κατσαντώνης | Στούντιο Ήχου ΤΜΣ ΕΚΠΑ, 2021
Η παρτιτούρα του τραγουδιού Για το χατήρι σου μεθώ προέρχεται από το αρχείο της Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής. Η ορθογραφία των στίχων ακολουθεί την έκδοση της παρτιτούρας.
ΠΗΓΕΣ
Αιγυπτιώτικο Αρχείο Νίκου Νικηταρίδη
Αρχείο Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ
Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου
Αρχείο Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής
Γιαλουράκης Μανώλης, Η Αίγυπτος των Ελλήνων. Συνοπτική ιστορία του Ελληνισμού της Αιγύπτου, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2006²
Εικονικό Μουσείο Αρχείου Κουνάδη, www.vmrebetiko.gr (ημερομηνία πρόσβασης: 1/10/2023)
Μιχαηλίδης Ευγένιος, «Ο Βάσος Σεϊτανίδης παρουσιάζει βραδιά του Αλεξανδρινού μουσικοσυνθέτη Πέτρου Ιωαννίδη» (Αλεξάνδρεια 1948), στο Βιβλιογραφία Ελλήνων Αιγυπτιωτών (1853-1966), εκδ. Κέντρον Ελληνικών Σπουδών (ΚΕΣ), Αλεξάνδρεια 1965-1966²
Νικηταρίδης Νίκος, Τα ελληνικά σχολεία στην Αίγυπτο, Εκδόσεις Αγγελάκη, Αθήνα 2016
Φιλίππου Μάρω, Οι χαμένες μουσικές της Αιγύπτου. Από τον τυφλό αρπιστή στον τυφλό πιανίστα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2005