Κωστής Κριτσωτάκης [Αθήνα 1973]
Ιωνικοί Χοροί για φλάουτο και πιάνο, 1995
βασισμένοι στο ποίημα Ιωνικόν του Κωνσταντίνου Καβάφη
Andante calmo – Vivo – Piu mosso – Poco piu mosso
Κωστής Κριτσωτάκης – Ιωνικοί Χοροί
Κύρια στοιχεία στο συνθετικό έργο του Κωστή Κριτσωτάκη είναι η καθαρότητα και η αμεσότητα στην έκφραση. Αν και αντλεί έμπνευση από ποικίλες πηγές, η γραφή του παραμένει ανεξάρτητη και η μουσική του δεν μπορεί να ενταχθεί με ευκολία σε κάποιο μουσικό είδος ή ιδίωμα. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά και σύνθεση στο Ωδείο Αθηνών με τον Περικλή Κούκο και πιάνο στο Ορφείο Ωδείο Αθηνών με τον Μαξ Χάλλεκερ. Ως υπότροφος του Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» ολοκλήρωσε περαιτέρω σπουδές στο Λονδίνο, σύνθεση με τον Έντουιν Ρόξμπουργκ [Edwin Roxburgh], καθώς και σύνθεση για τον κινηματογράφο στα Guildhall School of Music and Drama και Royal College of Music. Μαθήτευσε επίσης κοντά στον Μάνο Χατζιδάκι. Συνθέσεις του έχουν παρουσιάσει η Κρατική Όπερα της Καρλσρούης, η Φιλαρμονική Αγίας Πετρούπολης, η Συμφωνική Ορχήστρα Πορτογαλίας, τα σύνολα New Paths in Music και Dogs of Desire Νέας Υόρκης, η Συμφωνική Ορχήστρα του Όλμπανι Νέας Υόρκης, η Ορχήστρα Concertante Σικάγου, η Ορχήστρα Alhambra Μαϊάμι, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, η Εθνική Λυρική Σκηνή, η Ορχήστρα των Χρωμάτων, η Καμεράτα-Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής, οι Σολίστ της Πάτρας, το Μουσικό Σύνολο Σκαλκώτας, το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο, η Χορωδία της ΕΡΤ, η Χορωδία του Δήμου Αθηναίων κ.ά. Στα σημαντικότερα έργα του συγκαταλέγονται τα Ελντοράδο (κύκλος τραγουδιών για μεσόφωνο και πιάνο), Κοντσέρτο για μαντολίνο, Raven Revisited (όπερα βασισμένη σε ποίηση του Έντγκαρ Άλαν Πόε), Το ταξίδι του Οδυσσέα (καντάτα για αφηγητή, βαρύτονο, μεικτή χορωδία και ορχήστρα), Νυχτερινά (για ορχήστρα εγχόρδων), Suite Giocosa (για συμφωνική ορχήστρα).
Οι Iωνικοί Χοροί είναι μια μικρογραφία μπαλέτου εμπνευσμένη από το ποίημα Ιωνικόν (1911) του Κωνσταντίνου Καβάφη. Το έργο γράφτηκε στα χρόνια παραμονής του συνθέτη στο Λονδίνο, στο πλαίσιο συνεργασίας με τους χορογράφους του London Contemporary Dance School. Το Ιωνικόν αναφέρεται στις καταστροφές ναών και αγαλμάτων στην αρχαία Ιωνία. Δημιουργείται εντούτοις η εντύπωση ότι ο ποιητής αναφέρεται έμμεσα στην Αλεξάνδρεια, και συγκεκριμένα στην οχλοκρατική βία που εξαπολύθηκε κατά του αρχαίου κόσμου στα τέλη του 4ου αιώνα.
Ο Καβάφης, ο οποίος ταυτίζει –όπως και οι Αλεξανδρινοί της αρχαιότητας– την έρευνα για την αλήθεια με την αναζήτηση της ομορφιάς και αναγνωρίζει στις αρχαίες θρησκείες την εξύμνηση της ερωτικής ελευθερίας και της ευμορφίας (η θεϊκή ομορφιά στη μορφή ενός εφήβου αποτελεί βασική θεματική της ποίησής του), δηλώνει στο ποίημά του πως οι θεοί του αρχαίου κόσμου δεν πέθαναν. Απογοητεύτηκαν, απομακρύνθηκαν από τους ναούς τους, αλλά δεν εξαφανίστηκαν, εξακολουθούν να επανέρχονται στην αγαπημένη τους Ιωνία… «Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,/ γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,/ διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί…». Και ο Κριτσωτάκης στους Ιωνικούς Χορούς σκηνοθετεί τα αγάλματα-θεούς να χορεύουν, να παλεύουν, να συγκρούονται και να συντρίβονται σε κομμάτια. Στο τέλος όμως ανασταίνονται και αποκτούν ξανά την αρχική τους μορφή, υπό τους ήχους του αρχικού θέματος του έργου, που ακούγεται σαν απόηχος του παρελθόντος…
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης [1863-1933]
Iωνικόν [1911]
Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,
γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,
διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί.
Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη,
σένα η ψυχές των ενθυμούνται ακόμη.
Σαν ξημερώνει επάνω σου πρωί αυγουστιάτικο
την ατμοσφαίρα σου περνά σφρίγος απ’ την ζωή των·
και κάποτ’ αιθερία εφηβική μορφή,
αόριστη, με διάβα γρήγορο,
επάνω από τους λόφους σου περνά.
Κείμενο: Ναταλία Γεράκη
Ερμηνεία: Ναταλία Γεράκη, φλάουτο | Απόστολος Παληός, πιάνο
Ηχοληψία: Κώστας Κατσαντώνης | Στούντιο Ήχου ΤΜΣ ΕΚΠΑ, 2021
Η παρτιτούρα των Iωνικών Χορών προέρχεται από το ιδιωτικό αρχείο του Κωστή Κριτσωτάκη.
H ηχογράφηση των Iωνικών Χορών του Κωστή Κριτσωτάκη πραγματοποιήθηκε με τη συναίνεση του συνθέτη.
ΠΗΓΕΣ
Aρχείο Καβάφη Ιδρύματος Ωνάση, www.kavafis.gr (ημερομηνία πρόσβασης: 1/10/2023)
Βεγκέτι Μάριο [Vegetti Mario], Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας, μτφρ. Γιάννης Δημητρακόπουλος, γλωσ. επιμ. Ελένη Κεχαγιόγλου, εκδ. Τραυλός, Αθήνα 200017
Γκάλβεθ Πέδρο [Gálvez Pedro], Υπατία, η γυναίκα που αγάπησε την επιστήμη, μτφρ. Λήδα Παλλαντίου, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2017
Ιδιωτικό αρχείο Κωστή Κριτσωτάκη
Καβάφης Κωνσταντίνος Π., «Ιωνικόν», στο Τα Ποιήματα, τόμος Α’ 1897-1918, επιμ. Γιώργος Π. Σαββίδης, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1963, www.onassis.org/el/initiatives/cavafy-archive/the-canon/ song-of-ionia (ημερομηνία πρόσβασης: 1/10/2023)
Λίπολντ Αδόλφος [Lippold Adolf], Theodosius der Große und seine Zeit, εκδ. C.H. Beck, Μόναχο 1990
Μάντης Κωνσταντίνος, Αναλύσεις Κειμένων: Γ. Ιωάννου, Η μόνη κληρονομιά – Κ. Καβάφης, Ποιήματα, https://books.google.gr/books?id=72tf56aT5fMC&dq=% (ημερομηνία πρόσβασης: 1/10/2023)
Μοσέ Κλωντ, Σναπ-Γκουρμπεγιόν Ανί [Mossé Claude, Schnapp–Gourbeillon Annie], Επίτομη ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας (2000-31 π.Χ.), μτφρ. Λύντια Στεφάνου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 20089
Μπάουερσοκ Γκλεν Β. [Bowersock Glenn W.], Ο ελληνισμός στην ύστερη αρχαιότητα, επιμ. Αντιγόνη Φιλιπποπούλου, μτφρ. Μαίρη Γιόση, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2000
Χάρντυ Έντουαρντ Ρ. [Hardy Edward R.], Christian Egypt: Church and people, Christianity and Nationalism in the patriarchate of Alexandria, εκδ. Oxford University Press, Οξφόρδη 1952