Ημερίδα στο πλαίσιο της 20ής ΔΕΒΘ | Διαχρονικές πολιτισμικές σχέσεις αλλά και η σύγχρονη λογοτεχνία του Ελληνικού και Αραβικού κόσμου

20ή Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης 16-19 Μαΐου 2024 Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της 20ής Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 22 Μαΐου 2024 στο Κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών Ημερίδα με θέμα «Διαχρονικές πολιτισμικές σχέσεις Ελληνικού και Αραβικού κόσμου: Η σύγχρονη αραβική λογοτεχνία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και η ελληνική μετάφραση έργων της» σε διοργάνωση του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Sharjah Book Authority, με τη συνεργασία του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. Στο χαιρετισμό της η κα Ελένη Κονδύλη, Ομότιμη Καθηγήτρια Αραβολογίας στο ΕΚΠΑ επισήμανε ότι είναι η πρώτη φορά που το Πανεπιστήμιο Αθηνών ανοίγει τις πόρτες του στη λογοτεχνία του αραβικού κόσμου, ενώ η Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Διεθνών Σχέσεων και Επικοινωνίας, κα Σοφία Παπαϊωάννου, στο χαιρετισμό της τόνισε ότι ενώ οι πνευματικοί δεσμοί ήταν ισχυροί από την αρχαιότητα, η σύγχρονη αραβική λογοτεχνία δεν ήταν γνωστή στη Δύση, τουλάχιστον μέχρι το βραβείο Νόμπελ στον συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ, που έγινε γνωστός και αγαπήθηκε από τη στιγμή που μεταφράστηκε στα ελληνικά. «Υπάρχει ανάγκη για περισσότερες ελληνικές μεταφράσεις. Χάρη στην αφοσίωση και την αγάπη ανθρώπων που ασχολούνται με την αραβική λογοτεχνία, έχουν εκδοθεί Άραβες συγγραφείς και ελπίζω στο μέλλον να κάνουμε περισσότερες τέτοιες δράσεις, ώστε η αραβική λογοτεχνία στην Ελλάδα να μελετάται και να προσελκύει περισσότερο κόσμο», είπε χαρακτηριστικά. Ο Πρέσβης των HAE στην Ελλάδα Dr Obaid Al Dhaheri στο χαιρετισμό του μίλησε για την τιμή να είναι η Σάρτζα το πρώτο τιμώμενο αραβικό εμιράτο στην 20ή ΔΕΒΘ, γεγονός που δεν αποτελεί μόνο αναγνώριση, αλλά και ευκαιρία εμβάθυνσης στις πνευματικές σχέσεις, αλληλοκατανόησης, διαλόγου και πολιτιστικής ανταλλαγής. Όπως είπε, πάνω από 200 εθνικότητες ζουν στα ΗΑΕ, οι πεποιθήσεις και τα θρησκευτικά τους πιστεύω είναι σεβαστά με νόμο και είναι έντονες οι διαπολιτισμικές γέφυρες. Η Σάρτζα είναι το 3ο μεγαλύτερο εμιράτο και έλαβε τον τίτλο της Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου από την UNESCO ακολουθώντας την Αθήνα το 2019, γεγονός που ενδυνάμωσε τους δεσμούς. Μίλησε επίσης για τις μεγάλες διοργανώσεις της Σάρτζα στις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου και παιδικού βιβλίου. Ο πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, κος Νίκος Κούκης, μίλησε για την ολοκλήρωση του συνόλου εκδηλώσεων που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο της ΔΕΒΘ με μεγάλη επιτυχία, σημαντικό μερίδιο της οποίας οφείλεται στην προσπάθεια που κατέβαλε η Σάρτζα. Όπως σχολίασε «Ελπίζω να συνεχιστεί στο μέλλον αυτό το άνοιγμα στον αραβικό πνευματικό κόσμο και σίγουρα έχουμε ανάγκη να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας πάνω στη σύγχρονη αραβική λογοτεχνία». Η συντονίστρια της ΔΕΒΘ, Νόπη Χατζηγεωργίου, δήλωσε ότι με την ημερίδα αυτή κλείνει ο πρώτος κύκλος συνεργασίας με τη Σάρτζα που ξεκίνησε πριν 3 χρόνια με την κοινή επιθυμία ενός διαλόγου σε νέες βάσεις. «Όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στο Κάιρο, συζητήσαμε για πρώτη φορά με τη Sharjah Book Authority. Στη ΔΕΒΘ γνωρίσαμε τον πλούτο του πολιτισμού της Σάρτζα, συναντήσαμε τους 13 μεταφρασμένους Άραβες συγγραφείς, υπήρξε διάλογος και ώσμωση με Έλληνες εκδότες, συγγραφείς, μεταφραστές. Ενώ μας συνδέουν δεσμοί εμπορικοί και πνευματικοί από την αρχαιότητα, δεν γνωρίζουμε τον σύγχρονο πολιτισμό. Είναι ευχή, ελπίδα, αλλά και πεποίθηση ότι αυτή είναι μόνον η αρχή για νέες πολιτιστικές ανταλλαγές. Γνωρίσαμε τους Άραβες συγγραφείς χάρη στις μεταφράσεις της Πέρσας Κουμούτση και του Χαλέντ Ραούφ και χρειάζεται να διευρύνουμε την ομάδα μεταφραστών, ώστε να μεταφραστούν περισσότερα έργα ως κιβωτός γνώσης και σταθερές διαπολιτισμικές γέφυρες. Ας δημιουργήσουμε νέες εστίες εκπαίδευσης μεταφραστών. Όπως ανοίξαμε το πρόγραμμα εκδηλώσεων της έκθεσης στο ΑΠΘ, το κλείνουμε τώρα στο ΕΚΠΑ, γιατί τα πανεπιστήμια είναι τόσο σημαντικοί φορείς διαλόγου και πολιτισμού», τόνισε. Η κα Ελένη Κονδύλη στην ομιλία της επισήμανε ότι οι λέξεις πανεπιστήμιο στα ελληνικά και αραβικά έχουν την ίδια έννοια. Μίλησε για την πολυφωνία και πολυπολιτισμικότητα στον αραβικό κόσμο και παρατήρησε ότι μέχρι τώρα έχουμε ασχοληθεί με τη δυτική πλευρά της αραβικής χερσονήσου, αλλά και στην ανατολική πλευρά υπάρχει η θάλασσα και το ελληνικό στοιχείο, ήδη από τον Μέγα Αλέξανδρο και τις αρχαίες ελληνικές πόλεις στην Αραβία. Πάντα ο αραβικός κόσμος ήταν σε επαφή με την Ελλάδα και με το χριστιανικό στοιχείο εκεί, ενώ και τα σύγχρονα ΗΑΕ είναι ανοικτά σε κάθε είδους επιστήμη και αυτόν τον καιρό μάλιστα διεξάγονται μελέτες για χριστιανικό μοναστήρι που ανακαλύφθηκε μόλις το 2021 κοντά στο Ντουμπάι. Η κα Κονδύλη αναφέρθηκε επίσης στις ομοιότητες στους μύθους, από την εποχή του Λουκμάν και του Αισώπου, στις μεταφράσεις του κορανίου και της Ιλιάδας και στη σημασία της μετάφρασης. Ο Mohamad el Khalidi, ποιητής και ψυχίατρος, διάβασε αποσπάσματα από τη συλλογή ποιημάτων του που παρουσιάστηκε μεταφρασμένη στην ΔΕΒΘ. «Ξέρω ότι οι Έλληνες αγαπούν την ποίηση, αλλά το τελευταίο πράγμα που σκέφτεται ένας λογοτέχνης περιγράφοντας εικόνες και συναισθήματα στη γλώσσα του, είναι το πώς θα μεταφραστεί το έργο του. Έτσι, είχα μεγάλο άγχος για το πώς θα είναι στα ελληνικά το βιβλίο μου κι ένιωσα μεγάλη οικειότητα γνωρίζοντας τους μεταφραστές μου στην Ελλάδα». Ο συγγραφέας Ali al Abdan μίλησε για το κίνημα μετάφρασης στη Βαγδάτη και επισήμανε ότι η λογική της ελληνικής γλώσσας έκανε τους Άραβες να κατανοήσουν την έννοια της λέξης όρος και να μπορούν να ορίζουν τα πράγματα. Να διορθώσουν λάθη. Παραλλήλισε επίσης με μουσικές σκάλες που επίσης μεταφέρθηκαν και στα αραβικά, ενώ αναφέρθηκε στη σημασία των λογοτεχνικών περιοδικών που μεσουρανούσαν μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων. Ο συγγραφέας Ibrahim al Hashemi μίλησε για τη δυναμική παρουσία νέων Αράβων ποιητών και ποιητριών και το βραβείο Καβάφη, ενώ ποιήματα του Al Hashemi διαβάστηκαν από τη μεταφράστρια Πέρσα Κουμούτση σε αυτόματη μετάφραση. Στα συμπεράσματα της ημερίδας, η μεταφράστρια αραβικής λογοτεχνίας και συγγραφέας Πέρσα Κουμούτση ανέφερε ότι η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Ναγκίμπ Μαχφούζ συμπαρέσυρε πληθώρα σύγχρονων συγγραφέων από το φάσμα αραβικού κόσμου. «Δεν γνωρίζαμε όμως τη λογοτεχνία του Κόλπου, και πήραμε μια εικόνα μέσω της συμμετοχής της Σάρτζα στην ΔΕΒΘ. Όταν πήραμε στα χέρια μας τα κείμενα των συγγραφέων για μετάφραση και παρουσίαση στην ΔΕΒΘ, σταθήκαμε με μια μικρή αμηχανία, γιατί παρότι είμαστε έμπειροι μεταφραστές και κάποιοι έχουμε και σχετική καταγωγή, νιώσαμε ότι διασχίζουμε μια ανεξερεύνητη και ελκυστική περιοχή με λογοτεχνικά κείμενα, μικρές ιστορίες, ποιήματα, μυθιστορήματα, ιστορικές μελέτες. Διαβάσαμε μοντερνιστικά μυθιστορήματα για την ανθρώπινη ύπαρξη και απομόνωση της καθημερινότητας, αλληγορίες για τις ανθρώπινες αδυναμίες, γνωρίσαμε τη φρέσκια γυναικεία σκοπιά, είδαμε μύθους και θρύλους, απολαύσαμε ποίηση με διαφορετικό ύφος και θεματολογία, αλλά με κοινή ευκρίνεια στην έκφραση και στο λογοτεχνικό βάθος που μας συγκίνησε ιδιαίτερα. Μέσα από τις μεταφράσεις αυτές κάναμε ένα ταξίδι και μια χαρτογράφηση της αραβικής λογοτεχνίας. Εντυπωσιαστήκαμε από τα στοιχεία που ανακαλύψαμε και άνοιξε μια νέα πόρτα μπροστά μας». Ο μεταφραστής Χαλέντ Ραούφ μίλησε για την αναβίωση της συγγραφικής εμπειρίας του συγγραφέα σε μια καινούρια γλώσσα. Όπως είπε «Χρειάζονται προσόντα και εμπειρίες του μεταφραστή τόσο στη γλώσσα, όσο και στους δύο πολιτισμούς, γιατί ο μεταφραστής μεταφέρει πολιτισμό και η μετάφραση των βιβλίων είναι ο καλύτερος τρόπος για να μάθουμε για έναν πολιτισμό. Το ξεκίνημα του πρότζεκτ έγινε στην έκθεση βιβλίου στη Σάρτζα τον περασμένο Νοέμβριο και ύστερα μοιραστήκαμε τα 13 βιβλία με τη μεταφραστική ομάδα για να τα μεταφράσουμε μέσα σε 3-4 μήνες, γεγονός ιδιαίτερα απαιτητικό». Όπως είπε ο κ. Ραούφ, οι μεταφράσεις θα δωριστούν στο ΕΚΠΑ, ώστε να είναι διαθέσιμα τα βιβλία στους φοιτητές. Η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης διοργανώνεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού σε συνεργασία με τους Έλληνες εκδότες, τη ΔΕΘ–HELEXPO, την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, το Δήμο Θεσσαλονίκης, με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2021-2027. Η ΔΕΒΘ είναι μέλος του Φόρουμ Διεθνών Εκθέσεων Βιβλίου και του Ευρωπαϊκού Δικτύου Εκθέσεων Βιβλίου ALDUS UP.  Με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών.